خلاصه ای در باره ی مراسم خاونکار

خلاصه ای در باره ی مراسم خاونکار  موضوع : يارسان خلاصه ای در باره ی مراسم خاونکار باسلام این متن در پاسخ به تقاضاودرخواست تعدادی از دوستان وعزیزان غیر یارسانی تهیه گردیده که از مدتها پیش به وسیله ایمیل وتلفن از اینجاب درخواست نموده اند که خلاصه ای از مراسم خاونکار را برایشان بنویسم ،به همین دلیل از ذکر جزئیات وتوضیح کامل خودداری گردیده است.امیدوارم بتوانند استفاده بنمایند. مردم یارسان در ایران « اهل حق»یا« طایفه وطایف سان ویارسانی » ودر کردستان عراق «کاکه ای» نامیده میشوند.نام اصلی دین مردم یارسان به استناد متون مقدس مذهبی « دین یاری» است، کتاب مقدس آنان، « دفتر پردیوری »است که به زبان کوردی گورانی نوشته شده است، دفترپردیوری حاصل دیالوگ وگفتگوی سلطان سهاک ویارنش می باشد.دین یاری از نظر زمانی ، دارای دو تاریخچه « نهانی وآشکار» یا «قبل از پردیور » وزمان پردیور وبعداز آن می باشد .به این معنی که تا قبل از دوره پردیور شرایط ظهور وآشکارشدن دین محیا نبوده ودرهردوره به صورت های دیگری اعتقادات ابراز می شده اما در 734 سال پیش ،مجددا «خداوند» در قالب جسمانی واین باربه نام « سلطان سهاک» تجلی وظهور نمودند و به همراه یارنش تصمیم به آشکار کردن ومکتوب نمودن این دین نموند. یکی از مهمترین اعتقادات « دین یاری» موضوع « دونای دون » است واین بدان معناست که دین یاری برای زندگی انسانی اعتقاد به تکامل معنوی روح ورسیدن به درجات کمال وبالا وتعالی بشر دارد که این امر مرحله به مرحله بوجود می آید بدین معنی که روح انسان پس از مرگ به قالب وجسم دیگر حلول پیدا می کند ومجددا به زندگی ادامه می دهد ودر این پروسه براساس نوع اعمال ورفتار ، میتواند یا به درجات بالا صعود نماید ویا بلعکس. وعاقبت تا جایی که به مرحله تعالی برسد وبا دریای بی کران ذات وکرامت ومعنویت « حق » عجین گردد وبخشی از دریا ومعدن معنویت وخوبی بگردد. مردم یارسان دارای مراسم مختلف دینی هستند که مهمترین آنها عبارتند از : 1.مراسم نامگذاری : این مراسم بلافاصله پس از به دنیا آمدن نوزاد همراه با مراسم نذر ونیاز وتنبور نوازی به وسیله «رهبر دینی»یا انجام می گیرد. 2.مراسم سرسپردگی یا« جوزشکانن»:همانطور که میدانید مسلمانان در هنگام تولد کودک ،در گوش او قرآن وبانگ اذان می خوانند ، مسیحیان نیز طی مراسم خاصی در کلیسا کودک را بوسیله ی کشیش غسل تعمید می دهندودعای مخصوص می خوانند، مردم یارسان نیز بعد از گذشت چهل روز از تولد کودک ، درمحل مخصوص انجام فرائض دینی (جمخانه) به ووسیله رهبر دینی یا « سید پیر»مراسم سرسپردگی که به مصابه ی ثبت نام و ورود کودک به دین یاری می باشد را انجام می دهند که در این مراسم یک خروس آب پز با یک من برنج و یک عدد میوه ی « جوز هندی» که بسیار معطر وخوشبو است ، به همراه نذر ونیاز ودعای مخصوص وتنبور نوازی واجرای سرود های دینی وحضور حداقل هفت نفر در حلقه ی مراسم مذهبی که « جم »نامیده می شود وحضور بقیه یارسانی ها ،انجام می گردد. 3.مراسم خاونکار:یکی از مهمترین مراسم مردم یارسان مراسم روزه ی « مرنو » یا خاونکار است. « مه ر »درزبان کوردی به معنی غار و « نو » نام غاری است که در منطقه اورامانات پاوه. در دوره پردیور،هنگامیکه «سلطان سهاک» به همراه یارنش از منطقه برزنجه کردستان عراق ، جهت آشکار کردن دین یاری به منطقه اورامانات پاوه عظیمت نمودند ، دشمنان ، آنان را تعقیب نمودند ودرصدد نابودیشان برآمدند، اما طی معجزه ای جو دگرگون شد به صورتی که در اثر مه غلیظ وگرد وخاک وتوفان دشمنان نمی توانستند مبارزه را ادامه دهند وپس از سه روز نبرد ،عاقبت شسکت خوردندونابود شدند، طی این سه روز، سلطان ویارانش نه غذایی خوردند ونه آبی آشامیدند، سپس ، پیرزنی از روستاهای اطراف غار، یک خروس آب پز همراه با سه کیلو برنج ومقداری آب ونان مخصوصی به نام « تیری» برای آنان آورد، سلطان سهاک به همراه یارنش ، این پیروزی را همراه با مراسم خاصی با خواندن دعا ی مخصوص وتقسیم مساوی برنج وگوشت ونان ،جشن گرفتند.آنان گوشت خروس را که استخوان ها را از آن جدا نموده بودند با کمی برنج در یک نان نازک به نام « تیری » می پیچیدند وودر بین یاران به اندازه مساوی تقسیم می کردند که به آن « نواله »می گویند.از آن به بعد سلطان سهاک این واقعه را در دفترپردیوری نوشتند وپیروان دین یاری را موظف نمودند به یاد یود وگرامیداشت این روز ، سه روز روزه بگیرند.البته خاونکار یکی دیگر از چندین نام سلطان سهاک است که به معنای صاحبکار یا صاحب همه جهان می باشد. ایام روزه خاونکاردر هر سال از اول تا آخر آبانماه (22اکتبر تا 22نوامبر)متغیر است. چگونگی برگزاری مراسم خاونکار درمیان یارسان : مردم یارسان معمولا هفته ها قبل از خاونکارباخرید لباس نو برای خانواده خود به پیشواز خاونکار می روند. یک روز قبل از خاونکار، در هنگام عصر ابتدا به حمام می روند وغسل مخصوص مراسم را با خواندن دعای مخصوص آن به جا می آورند که بخشی از این دعا چنین است: آوم تشارن قوله م پردیور  غسل پاکیم کرد چه پا تا وه سه ر اولمان یارن آخرمان یارن  اول آخرمان شای خاونکارن معنی: به نیابت آب چشمه تشار وقبله ی پردیور غسل می کنم وظاهر خود را پاک می کنم اول وآخر زندگی همه ی ما سلطان سهاک(خاونکار)بوده وهست. سپس همان شب با تهیه ی مقداری سیب یا انار به همراه خانواده خود در« جمخانه» یا منزل« سید پیر» حاضر می شوند ،مراسم با خواندن سرود های دینی وتنبورنوازی آغاز می شود و« سید پیر» با خواندن دعای مخصوص،اجازه تقسیم همه ی میوه ها را که به آن« نیاز » گفته میشود می دهد ومیوه ها به اندازه سهم مساوی تقسیم می شوندوپس از دعای پایانی نذر ونیاز، همه با هم دعای نیت روزه خاوندکاری را می خوانند، قسمتی از این دعا به شرح ذیل است: هو اول وآخر مان یار نیه تمان هاوردن نیه ت یه ری  رو یاری نیه تمان هاوردن نیه ت خاوندکاری وعشق یاران مرنوی داوود وبنیامین وپیرموسی هرکس نه گیرو یه ری رو یاری نه کرو داوات پادشایی بشش نمه یان چه خرمان دوچیایی معنی:نیت می کنیم نیت سه روز روزه یاری وایمان آورده ایم به خاونکار ، به یاد وبه عشق یاران داوود وبنیامین وپیرموسی هرکس که این روزه را به جا نیاورد ونذر ونیاز نکند ، از خرمن معرفت ورحمت سلطان بی بهره خواهد شد. سپس به خانه ی خود برمی گردند وتا ساعت 2 نصف شب در کنارخانواده ی خود بیدار می مانند وپس ازخوردن مقداری غذا به عنوان « سحری » از فردای آنروز سه روز روزه میگیرند ، البته هرشب مانند شب اول در جمخانه حاضر می شوند وبه دعا دادن نذر ونیاز وخواندن سرود دینی همراه تنبورنوازی می پردازند، زیرا روزه بدون دعا دادن نذر ونیاز مقبول نیست. در روز آخرکه به « مال پادشایی» معروف است، هرخانواده سه کیلو برنج را همراه یک خروس آب پز شده می پزند وهمراه مقداری انار با هم به جمخانه می برند و دقیقا مانند مراسمی که ذکر شد همراه با دعا ی مخصوص واجرای سرود دینی مراسم را بجا می آورند وبه شادی می پردازند وروز بعد به روز « عید مبارکی» معروف است که همه به عید دیدنی یکدیگر می روند وعید خاونکاررا تبریک می گویند وبه جشن وپایکوبی می پردازند، بعضی نیز به زیارت مرقد بزرگان دین یاری می روند. مردم یارسان معتقدند که می بایست ظاهر وباطنشان منطبق برهم وکاملا پاک ومنزه باشد به همین دلیل در ایام خاونکار حداکثر سعی خود را در از بین بردن ناراحتی ها وکینه ها ودلخوری ها می نمایند،وازیکدیگر دلجویی می کنند، چرا که دین یاری دینی عملگراست و انجام فرائض دینی همه جزء ظاهر وبخش کوچکی از دین یاری است و اگر همراه با عمل ورفتار نیک ودرست نباشد ، هیچ ارزشی ندارد. مردم یارسان مردمانی آرام ،صلح جوو بی کینه هستند وبه استناد دستورات دینی ازعداوت ، انتقام وقصاص حتی در حق دشمنان نیز بیزارند،وازآن خودداری می کنند زیرا معقتدند که دنیا محل بازتاب وانعکاس اعمال انسان می باشد.بنابرهمین اعتقاد برای همه ی ادیان وایدئولوژی ها احترام قائلند . باتشکراز  آ سیدفریدون حسینی(گوران)seidfereidoun@yahoo.com