عید قربان ، یک عید اسلامی است وربطی به مردم یارسان ( ک
اکه ای ) ندارد .
باسلام ، با توجه به نزدیک شدن « عید قربان» طی روزهای اخیر، تعدادی از یاران یارسانی ، سئوالات زیادی در این باره ودرباره ی سایر مناسبت ها واعیاد اسلامی، ازاینجانب پرسیده اند . لذا در پاسخ به سئوالات این عزیزان ، مقاله ای را که چند سال گذشته در همین ایام ، نوشتم و در فضای مجازی منتشر کردم ، مجددأ با اصلاحاتی تقدیم تان می کنم . امیدوارم دوستان عزیز با نظر انتقادی مقاله را مطالعه بفرمایند و اشکالات آن را یاددآوری کنند زیرا اینجانب هر انتقاد را یک هدیه از طرف دوستان برای اصلاح خودم می دانم .
آیا مردم یارسان (اهل حق ،کاکه ای) باید مراسم عید قربان را به جا بیاورند؟
اخیرأ درفضای مجازی مقالات و نظرات کوتاه و بلندی درباره ی جایگاه « عید قربان دریارسان» مطرح گردیده است وافراد زیادی مستقیمأ به این موضوع پرداخته اند. اما من تصمیم دارم موضوع مذکور را از زاویه ی ومنظر دیگری مورد بحث قرار دهم، زیرا « عید قربان » یک تابع از موضوعات دیگرویا زیرمجموعه ای از یک مجموعه ی اعتقادی دینی دیگر است. درواقع همکنون عید قربان زیرمجموعه یاتابع « سفر حج » دراسلام است .بنابراین اگر بتوانیم ارتباطی بین این مجموعه بااعتقادات مردم « یارسان» پیدا کنیم آنگاه میتوانیم درباره ارتباط زیرمجموعه (یعنی عید قربان)بایارسان نیز نظربدهیم.
ابتدا لازم است یادآوری کنم که اساسأ تاریخچه ی قربانی کردن درادیان وباورهای مردم سابقه ای بس دیرینه وقبل از ادیان ابراهیمی دارد وبررسی این موضوع درظرفیت مقاله ی حاضر نمی باشد، اما اصل موضوع عید قربان مربوط به دین اسلام نبوده است بلکه در دو دین ابراهیمی دیگر (یهود و مسیحیت)نیز از آن نام برده شده است ،ولی از آنجا که بسیاری از قصص ،دستورات و احکام اسلام با تغییرات جزیی و کلی از دین یهود ومسیحیت کپی برداری شده است، لذا دین اسلام عید قربان را با تغییراتی به سود خویش تصاحب کرده است.
آنچه که واضح ومبرهن است عید قربان یکی از مراسم و مناسک واجب ، حج است که صراحتأ در سوره ی حج در قرآن مجید به آن اشاره شده است. سفر حج بر هر مسلمانی که وسع مالی داشته باشد واجب شرعی است، پس اگر به بررسی موضع ونظر « دین یاری» درباره ی سفر حج و زیارت کعبه به استناد متون دینی «یارسان » بپردازیم، میتوانیم نتیجه بگیریم که آیا انجام فریضه ی دینی قربانی کردن گوسفند درعید قربان برای مردم یارسان واجب است یا خیر.
در متون دینی یارسان ، دردفتر پردیوری دررابطه با کعبه وسفرحج کلام هایی به شرح ذیل آمده است :
سلطان مرمو:
ویل نوانی ویل
باچه غلامان ویل نوانی ویل
روژی صد مینگه (منزل) نگیلان چوین خیل
ومیل بنیام هاشیام اوذیل
بنیامین مرمو:
کعبه ی حج ویل
غلامان مکردی کعبه ی حج ویل
هنگامم نیا هاشیام اوذیل
شده رشانم کردن اراگیل
معنی کلام : سلطان سهاک می فرمایند : سرگشته وگم ، و ، ویلان نباشید به یاران بگوید که به راه گمگشتگی نروند، وهمانند ایلیاتی وچادرنشینان ( که درپی یافتن چراگاه ،ازیک محل به محل دیگر کوچ می کنند)هرروز صد محل ومنزل را به دنبال پیدا کردن خدای خوددنبال نکنید)که به درستی من در قلب های شما هستم. بنیامیین می فرماید: کعبه وحج بیهوده نروید به یاران بگویید که این راه را نروند ،من قدمی برداشتم (یعنی دریک پروسه دونای دون )به قلب های شما آمدم وآنان که به گرد چادر سیاه کعبه می گردند گمگشته وسرگردانند.
پس نتیجه می گیریم که متون دینی یارسان ،رفتن به حج وطواف کعبه را، راه گم کردن می داند ، یعنی افرادی که این راه را برای دیدن حضرت حق برگزیده اند آدرس را اشتباهی می روند. اما وقتی که به کسی اعلام می کنیم که آدرس راه مقصد ومقصودش را اشتباه می رود ، اخلاق وعقل حکم می کند که آدرس صحیح را به او بدهیم . بنابراین بازهم مجددأ به کلام پردیوری یارسان مراجعه کنیم ببینیم چه آدرسی به ما می دهد؟
یادگار مرمو:
اوذیل بنیام
بارگای شام وستن اوذیل بنیام
غلامان بیان چنی سرانجام
شه ده رشانم کل وستن نه دام
بنیامین مرمو:
هنت گروی جه عالم اولایی
نه چه بابا آدم نه چه حوایی
خدا باآشان آشان با خدایی
مصطفی مرمو:
هنت گروی یاری منمانان
باقی وقلم موسی مزانان
سلطان وخدای برحق مزانان
داوو مرمو:
هنت گروی
گروی ناجین
کعبه شان جمن ویشان حاجین
لوام اوکلام کلامم وانا
کعبه ی من جمن ای مهربانا
ورتر نه خواجا پیرش نمانا
معنی وتفسیر: بابایادگار می فرمایند: بارگاه وخانه ی حضرت حق را درقلب یاران قرار دادیم وای یاران با کلام سرانجام می آیند وآنگاه همه آنان که قبلأ دور چادرسیاه کعبه زیارت می چرخیدند وزیارت می کردند را در دام معنوی« دین یاری» می اندازم .(یعنی عاقبت آنان در زندگی هاو جامه های ی بعدی در پروسه ی « دونای دون» به یار، و مقصود خویش خواهند رسید و راه درست را پیدا خواهند کرد)
. بنیامین می فرمایند: عده ای از مردم هستند (منظور مردم یارسان است)که از عالم برتر و والاتری هستند. اینان نه از نسل بابا آدم و نه از نسل حوا هستند، خدا با آنان هست و آنان با خدا (یعنی خدا همواره در قلب و وجودشان است و خودشان بخشی از خدا هستند).
داوود می فرمایند : عده ای هستند که نیازی به نجات دهنده و ناجی ندارند چرا که خودشان ناجی و نجات دهنده هستند، کعبه ی آنان « جم یاری» است بنابر این خودشان همیشه حاجی هستند(زیرا جم یاری کعبه ما است).
به سوی دفتر و کلام یاری رفتم و آن را خواندم // و دریافتم که کعبه ی من «جم یارسان» است و قبل از هر چیز برای ما رابطه ی پیرو پادشاهی را (به جای رابطه ی عابد و معبود) قرارداد.
و چه زیبا «شمس تبریزی» نیز در این باره می گوید:
طواف کعبه دل کن اگر دلی داری
دلست که معنی تو گل چه پنداری
ای قوم به حج رفته، کجایید؟کجایید؟
معشوق همین جاست، بیایید! بیایید
معشوق تو همسایه ی دیوار به دیوار
در بادیه سرگشته شما در چه هوایید؟
گر صورتِ بی صورت معشوق ببینید
هم حاجی و هم کعبه و هم خانه شمایید
سعدی نیز چنین می گوید:
طواف خانه ی دل کن که کعبه از سنگ است
که آن بنای نبی واین بنای خداست
بنابراین با توجه به فاکت هایی که از متون یارسان نقل شد ، کعبه و حج مردم یارسان ،همان گردهمایی و مراسم مذهبی « جم یارسان» است که یاران هر هفته به صورت دایره ای در جمخانه و« جم » دور هم می نشینند و نذر و نیاز خود را همراه با نوای دلنشین تنبور و سروده ها و کلام های مذهبی به جا می آورند. مراسم « جم» در هر جا و مکانی با حضور یارسانی ها صورت بگیرد آنجا کعبه و قبله ی یاران یارسانی است. به همین دلیل مراسم عید قربان که زیر مجموعه ی مناسک حج و زیارت، خانه ی کعبه در عربستان سعودی است، هیچ پیوند و ربطی به پیروان « دین یاری »یعنی مردم یارسان و کاکه ای یا اهل جق ندارد. زیرا دین یاری ، دین انسان خدایی است، به همین دلیل خدا در دوره های مختلف تاریخی در قالب انسان ظاهر گشته است و نهایتأ در دوره پردیور ، در جامه سلطان سهاک در اورامانات کردستان ظاهر شده و به همراه یارانش دین یاری را ازحالت دوره پنهانی و سِرّ به حالت آشکار و مکتوب در آورند ودر « دفتر پردیوری » به زبان کوردی گورانی یا هورامی نوشتند.
باتوجه به مستندات متون دینی یارسان ، بطور یقین می توان گفت که عید قربان به ادیان ابراهیمی تعلق دارد، البته در متون یارسان به عنوان یک واقعه تاریخی وبا تعبیرونتیجه ی کاملأ متفاوت از آن یاد می کند. متأسفانه گاهی یادآوری و اشاره به بعضی از حوادث تاریخی و دینی در متون دینی مردم یارسان ، به تایید و یا انجام آن مناسک و مراسم تعبیر و تفسیر می شود، که این اشتباه محض است . مثلأ در دفتر پردیوری از حضرت محمد،حضرت علی ، حضرت موسی موسی و حضرت عیسی و سایر انبیا وامامان یاد می کند و آمدن وطهور آنان را یک ضرورت تاریخی در پروسه « دونای دون» و آشکار شدن حقیقت دین یاری می داند. اما آیا مفهوم این موضوع به این معنی نیست که ما باید به مسجد، کلیسا یا کنیسه برویم و مراسم دینی آنها را به جا بیاوریم. فلسفه ی دین یاری، انسان خدایی، کثرت گرایی، تعدد و تکثر افکار و اندیشه و احترام به همه ی اعتقادات دینی و غیر دینی است به همین دلیل در دفتر پردیوری حتی برای بت پرستان ارزش قائل شده و به آنها احترام می گذارد چرا که همه ی اینها را به عنوان یک ضرورت تاریخی و براساس میل و رغبت حضرت حق میداند،
کلام پردیوری در اینباره چنین می گوید:
اوکلیسایی
بارگای شاه وستن اوکلیسایی
بت وبتخانه خواجام نیایی
پوسه مواچان پنش خدایی
معنی : بت وبتخانه نیز با اراده و میل سلطان سهاک بنا شده و نمادی از حق است به همین دلیل به آن خدا می گویند.
به همین دلیل براساس فلسفه ی یارسان حتی در برخورد با بت پرستان ، اعتقاد به شکستن بت ها و نابودی شان نداریم زیرا فرهنگ یارسان فرهنگ حذف ، فرهنگ خون ،شمشیر و جهاد نیست.
در سال های پایانی عمر پدر عزیزم آقای سید ولی حسینی ، سئوالات و ابها مات بسیاری را درباره موضوعات دینی و تاریخی از ایشان پرسیدم و خوشبختانه جواب بیشتر سئوالات خود را دریافت کردم . از جمله اینکه از ایشان پرسیدم« با اینکه به استناد متون دینی یارسان عید قربان ربطی به یارسان ندارد پس چرا در مناطق یارسان نشین ، عید قربان نذر و قربانی می کنند؟ چرا در این روز معمولأ با استفاده از رسم و سنت به اصطلاح « خوین ریژان » به صورت جمعی همت کنند و نذر وقربانی به جا می آورند. خوین ریژان به این معنی است که مردم هر محله با مشارکت جمعی اقدام به خرید یک گوسفند یاگاو می کنند و به رسم و رسوم نذر و نیاز یارسان در « جم » دعا می دهند و «نواله و شوربا» را به صورت مساوی بین خودشان تقسیم می کنند. پدرم جواب سئوال مرا چنین دادند:
« بخش های زیادی از شهرها و روستاهای یارسان نشین در جوار و همسایگی مردم مسلمان بوده و هستند. در روز عید قربان مردم مسلمان گوسفند و گاو قربانی و نذر می کنند و آن را به صورت خام بین همسایگان تقسیم می کنند، از طرفی براساس اعتقادات مردم یارسان، معمولأ گوسفند یا هر حیوانی که اسم « نذر» برآن گذاشته می شود با مراسم خاص ذبح و سپس پخته و در« جم » دعا داده می شود، لذا از آنجا که یارسانی ها از خوردن گوشت نذری خام اکراه داشته اند، و ازطرف دیگر برای رهایی ازطعنه، کنایه ونگاه های منفی همسایه گان مسلمان، وجلوگیری از کافر نامیده شدن ونیز برای حفظ استقلال و عزت نفس خود و خانواده هایشان و عدم وابستگی به دیگران ، با همدیگر همکاری و همیاری کرده و اقدام به جمع آوری پول و انجام نذر و نیاز به سبک و روش یارسانی کرده اند. لذا از دیرباز تا کنون این رسم بدون هیچ پایه و اساس مستند دینی و فقط براساس عرف محلی وفرهنگ حاکم برجامعه، به صورت یک سنت باقی مانده است».
اینجانب شخصأ نمود و عینیت سخنان پدرم را در روستای « نیلک» از توابع گهواره گوران تجربه کرده ام، این روستا تقریبأ دارای تقریبأ هفتاد خانوار است که از این تعداد شصت درصد مردم مسلمان و چهل درصد یارسانی هستند . یارسانی ها را در این روستا « گوران» و مسلمانان که اهل تسنن هستند « جاف » نام دارند. آنها روابط بسیار دوستانه و همکاری خوبی در زندگی روزمره با همدیگر دارند ،لیکن مردم یارسانی (گوران ) روستای نیلک به طور مستقل و با غرور مراسم عید قربان رابه روش نذر ونیاز یارسانی انجام می دهند و «جاف ها» نیز به سبک و سیاق خودشان. به یاد دارم در حدود پانزده سال پیش وقتی که با پدر همسرم مرحوم آسید حیدر حسینی و پسرانش در باره ی عدم ضرورت انجام نذر و قربانی در روز عید قربان سخن گفتم، آنها بسیار ناراحت شدند و خطاب به من گفتند ؟« آیا انتظار دارید کاری بکنیم که زن و بچه ما ن دراین روز چشم شان به دستان دیگران باشد و گوشت خام نذری بخورند؟»...... به هر حال من درآن زمان به دلائلی سکوت رابه ادامه ی بحث ترجیح دادم .
به غیر از اجرای مراسم عید قربان، در بعضی مناطق ، بدعت های دیگری بعد از انقلاب، در رسم و رسوم یارسان گذاشته شده که شرکت در مراسم ماه محرم (تاسوعا و عاشورا) و یا شرکت جشن های مذهبی همچون عید غدیر خم یا جشن ولادت امامان شیعه از آن جمله اند. متأسفانه بعضی ها معتقدند که نباید در این رابطه زیاد حساسیت نشان داد آنها می گویند: « خب چه اشکالی دارد حالا ما در روز عاشورا، عید قربان یا عید غدیر و....نذر و نیازی بکنیم و یا با درست کردن یک شربت یا شله زرد و یا شرکت در مراسم مذهبی عزاداری ماه محرم با تنبور نوازی و کلام خوانی ، با همسایگان مسلمانمان همدلی کنیم؟» غافل از آنکه این بدعت های خطرناک، آرام آرام زبان، فرهنگ وآداب و رسوم مردم یارسان را تحت تأثیر قرار خواهد داد و فرهنگ اسلامی جایگزین فرهنگ یارسانی خواهد شد. در جواب توجیحات این عزیزان باید گفت: اولآ هر چند که مردم یارسان مردمانی صلح جو ومهربان هستند و بر اساس آموزه های دین یاری به همه ی ادیان و عقاید احترام می گذارند ، اما مفهوم احترام گذاشتن به دین اسلام ،وهمزیستی مسالمت آمیز با مسلمانان، مطلقآ به معنای شرکت در مراسم مذهبی آنان نمی باشد. دومآ چرا این احترام فقط یک طرفه و از سمت یارسانی ها باید باشد؟ همانطور که میدانید عید خاونکار یکی از بزرگ ترین و مهم ترین مناسبت های یارسان است، با وجود چندین میلیون یارسانی در ایران ، آیا تا کنون حتی یک بار نامی از این مراسم باشکوه در صدا و سیما و روز نامه های دولتی برده شده است؟ آیا در مناطقی که یارسان دارای اکثریت جمعیتی هستند (مانند کرند غرب ،گهواره گوران،سنجابی وقلخانی)، اقدامی ازطرف ادارات دولتی برای تسهیل انجام مراسم خاونکار همچون تعطیلی روز عید خاونکار صورت گرفته است؟ آیا مسئولین دولتی به خود اجازه داده اند که حتی برای یک بار هم که شده، این عید بزرگ را به مردم یارسان تبریک بگویند؟ درماه رمضان ، مردم یارسان سی روز کامل به احترام مسلمانان در کوچه و خیابان چیزی نمی نوشند و نمی خورند و نهایتأ عید فطر را نیز به آنان تبریک می گویند. اما آیا این احترام متقابل بوده است؟ آیا نادیده گرفتن رسم و رسوم یارسان تلاشی برای حذف هویت واقعی مردم یارسان نیست؟
بنابراین با توجه به توضیحات فوق الذکر واز طرفی از آنجا که تظاهر و تقیّه (یا دروغ مصلحتی ) در دین یاری منع شده است ، نمی توان به بهانه ی احترام و همرنگی وهمبستگی با مسلمانان ویا جلوگیری از کافر خوانده شدن ، مراسم عید قربان وسایر مراسم مذهبی اسلامی را به جا آورد.
البته هستند یارسانی هایی که به بهانه ی احترام ، اما در واقع در راستای حفظ اهداف ومنافع مادی خود تمایل به اسلامی شدن فرهنگ یارسانی دارند لذا مردم را تشویق به شرکت در مراسم مذهبی اسلامی، ماه محرم و مراسم عید قربان می کنند وهمواره سعی دارند که یارسان را مسلمان وشاخه ایی از تشیع معرفی بکنند، در حالیکه به استناد متون دین یاری ، مردم یارسان مسلمان نبوده ونیستند .
کلام یاری چنین می گوید:
جه هفتاد ودودین برمان کردن
سرمان و راه یاری سپردن
معنی کلام : از هفتادو دودین (طی پروسه ی دونای دون)گذر کردیم وبه دین یاری ایمان آوردیم .
دیارمان دان ، دینمان سندن
دینمان نمه گیم و دینار دوسان
معنی کلام : ما پول ومنافع مادی خویش را به خاطر حفظ دینمان از دست داده ایم و دینمان را به پول پرستان و صاحبان قدرت نمی فروشیم .
کلام درویش نوروز:
دله وجودن
دله دور جهان یار ، نه وجودن
هفتاد و دو رمز جای عو عودن
عوده ی یک منزل گشتش بی سودن
حجره ی دانه و دُرّ یاگه ی نمودن
سرتخت ازل شم بی دودن
رجوع ندارو وهیچ ملتی
بی سوره وکتاب بی سیا خطی
معنی کلام : ای دل ، یار ، را ، خدا را در وجود خودت جستجو کن
هفتاد ودو دین رامنزل به منزل دنبال یار گشتم ، لیکن همه تلاش بی سود بود ویار را در آنها نیافتم
عاقبت یار را همچون گوهری تابناک در حجره « دین یاری » پیدا کردم و هستی ودنیا ناشی از درخشش چهره ی یار است که (روشنی می بخشد ولی )دود ندارد.
دین یاری به هیچ ملیت دیگری وابسته نیست ومستقل است و به دور از آیه ، سوره و سیاه خط ( قرآن ) است.
اول وآخرمان یار .
با احترام سید فریدون حسینی .(اسلو / نروژ )
باسلام ، با توجه به نزدیک شدن « عید قربان» طی روزهای اخیر، تعدادی از یاران یارسانی ، سئوالات زیادی در این باره ودرباره ی سایر مناسبت ها واعیاد اسلامی، ازاینجانب پرسیده اند . لذا در پاسخ به سئوالات این عزیزان ، مقاله ای را که چند سال گذشته در همین ایام ، نوشتم و در فضای مجازی منتشر کردم ، مجددأ با اصلاحاتی تقدیم تان می کنم . امیدوارم دوستان عزیز با نظر انتقادی مقاله را مطالعه بفرمایند و اشکالات آن را یاددآوری کنند زیرا اینجانب هر انتقاد را یک هدیه از طرف دوستان برای اصلاح خودم می دانم .
آیا مردم یارسان (اهل حق ،کاکه ای) باید مراسم عید قربان را به جا بیاورند؟
اخیرأ درفضای مجازی مقالات و نظرات کوتاه و بلندی درباره ی جایگاه « عید قربان دریارسان» مطرح گردیده است وافراد زیادی مستقیمأ به این موضوع پرداخته اند. اما من تصمیم دارم موضوع مذکور را از زاویه ی ومنظر دیگری مورد بحث قرار دهم، زیرا « عید قربان » یک تابع از موضوعات دیگرویا زیرمجموعه ای از یک مجموعه ی اعتقادی دینی دیگر است. درواقع همکنون عید قربان زیرمجموعه یاتابع « سفر حج » دراسلام است .بنابراین اگر بتوانیم ارتباطی بین این مجموعه بااعتقادات مردم « یارسان» پیدا کنیم آنگاه میتوانیم درباره ارتباط زیرمجموعه (یعنی عید قربان)بایارسان نیز نظربدهیم.
ابتدا لازم است یادآوری کنم که اساسأ تاریخچه ی قربانی کردن درادیان وباورهای مردم سابقه ای بس دیرینه وقبل از ادیان ابراهیمی دارد وبررسی این موضوع درظرفیت مقاله ی حاضر نمی باشد، اما اصل موضوع عید قربان مربوط به دین اسلام نبوده است بلکه در دو دین ابراهیمی دیگر (یهود و مسیحیت)نیز از آن نام برده شده است ،ولی از آنجا که بسیاری از قصص ،دستورات و احکام اسلام با تغییرات جزیی و کلی از دین یهود ومسیحیت کپی برداری شده است، لذا دین اسلام عید قربان را با تغییراتی به سود خویش تصاحب کرده است.
آنچه که واضح ومبرهن است عید قربان یکی از مراسم و مناسک واجب ، حج است که صراحتأ در سوره ی حج در قرآن مجید به آن اشاره شده است. سفر حج بر هر مسلمانی که وسع مالی داشته باشد واجب شرعی است، پس اگر به بررسی موضع ونظر « دین یاری» درباره ی سفر حج و زیارت کعبه به استناد متون دینی «یارسان » بپردازیم، میتوانیم نتیجه بگیریم که آیا انجام فریضه ی دینی قربانی کردن گوسفند درعید قربان برای مردم یارسان واجب است یا خیر.
در متون دینی یارسان ، دردفتر پردیوری دررابطه با کعبه وسفرحج کلام هایی به شرح ذیل آمده است :
سلطان مرمو:
ویل نوانی ویل
باچه غلامان ویل نوانی ویل
روژی صد مینگه (منزل) نگیلان چوین خیل
ومیل بنیام هاشیام اوذیل
بنیامین مرمو:
کعبه ی حج ویل
غلامان مکردی کعبه ی حج ویل
هنگامم نیا هاشیام اوذیل
شده رشانم کردن اراگیل
معنی کلام : سلطان سهاک می فرمایند : سرگشته وگم ، و ، ویلان نباشید به یاران بگوید که به راه گمگشتگی نروند، وهمانند ایلیاتی وچادرنشینان ( که درپی یافتن چراگاه ،ازیک محل به محل دیگر کوچ می کنند)هرروز صد محل ومنزل را به دنبال پیدا کردن خدای خوددنبال نکنید)که به درستی من در قلب های شما هستم. بنیامیین می فرماید: کعبه وحج بیهوده نروید به یاران بگویید که این راه را نروند ،من قدمی برداشتم (یعنی دریک پروسه دونای دون )به قلب های شما آمدم وآنان که به گرد چادر سیاه کعبه می گردند گمگشته وسرگردانند.
پس نتیجه می گیریم که متون دینی یارسان ،رفتن به حج وطواف کعبه را، راه گم کردن می داند ، یعنی افرادی که این راه را برای دیدن حضرت حق برگزیده اند آدرس را اشتباهی می روند. اما وقتی که به کسی اعلام می کنیم که آدرس راه مقصد ومقصودش را اشتباه می رود ، اخلاق وعقل حکم می کند که آدرس صحیح را به او بدهیم . بنابراین بازهم مجددأ به کلام پردیوری یارسان مراجعه کنیم ببینیم چه آدرسی به ما می دهد؟
یادگار مرمو:
اوذیل بنیام
بارگای شام وستن اوذیل بنیام
غلامان بیان چنی سرانجام
شه ده رشانم کل وستن نه دام
بنیامین مرمو:
هنت گروی جه عالم اولایی
نه چه بابا آدم نه چه حوایی
خدا باآشان آشان با خدایی
مصطفی مرمو:
هنت گروی یاری منمانان
باقی وقلم موسی مزانان
سلطان وخدای برحق مزانان
داوو مرمو:
هنت گروی
گروی ناجین
کعبه شان جمن ویشان حاجین
لوام اوکلام کلامم وانا
کعبه ی من جمن ای مهربانا
ورتر نه خواجا پیرش نمانا
معنی وتفسیر: بابایادگار می فرمایند: بارگاه وخانه ی حضرت حق را درقلب یاران قرار دادیم وای یاران با کلام سرانجام می آیند وآنگاه همه آنان که قبلأ دور چادرسیاه کعبه زیارت می چرخیدند وزیارت می کردند را در دام معنوی« دین یاری» می اندازم .(یعنی عاقبت آنان در زندگی هاو جامه های ی بعدی در پروسه ی « دونای دون» به یار، و مقصود خویش خواهند رسید و راه درست را پیدا خواهند کرد)
. بنیامین می فرمایند: عده ای از مردم هستند (منظور مردم یارسان است)که از عالم برتر و والاتری هستند. اینان نه از نسل بابا آدم و نه از نسل حوا هستند، خدا با آنان هست و آنان با خدا (یعنی خدا همواره در قلب و وجودشان است و خودشان بخشی از خدا هستند).
داوود می فرمایند : عده ای هستند که نیازی به نجات دهنده و ناجی ندارند چرا که خودشان ناجی و نجات دهنده هستند، کعبه ی آنان « جم یاری» است بنابر این خودشان همیشه حاجی هستند(زیرا جم یاری کعبه ما است).
به سوی دفتر و کلام یاری رفتم و آن را خواندم // و دریافتم که کعبه ی من «جم یارسان» است و قبل از هر چیز برای ما رابطه ی پیرو پادشاهی را (به جای رابطه ی عابد و معبود) قرارداد.
و چه زیبا «شمس تبریزی» نیز در این باره می گوید:
طواف کعبه دل کن اگر دلی داری
دلست که معنی تو گل چه پنداری
ای قوم به حج رفته، کجایید؟کجایید؟
معشوق همین جاست، بیایید! بیایید
معشوق تو همسایه ی دیوار به دیوار
در بادیه سرگشته شما در چه هوایید؟
گر صورتِ بی صورت معشوق ببینید
هم حاجی و هم کعبه و هم خانه شمایید
سعدی نیز چنین می گوید:
طواف خانه ی دل کن که کعبه از سنگ است
که آن بنای نبی واین بنای خداست
بنابراین با توجه به فاکت هایی که از متون یارسان نقل شد ، کعبه و حج مردم یارسان ،همان گردهمایی و مراسم مذهبی « جم یارسان» است که یاران هر هفته به صورت دایره ای در جمخانه و« جم » دور هم می نشینند و نذر و نیاز خود را همراه با نوای دلنشین تنبور و سروده ها و کلام های مذهبی به جا می آورند. مراسم « جم» در هر جا و مکانی با حضور یارسانی ها صورت بگیرد آنجا کعبه و قبله ی یاران یارسانی است. به همین دلیل مراسم عید قربان که زیر مجموعه ی مناسک حج و زیارت، خانه ی کعبه در عربستان سعودی است، هیچ پیوند و ربطی به پیروان « دین یاری »یعنی مردم یارسان و کاکه ای یا اهل جق ندارد. زیرا دین یاری ، دین انسان خدایی است، به همین دلیل خدا در دوره های مختلف تاریخی در قالب انسان ظاهر گشته است و نهایتأ در دوره پردیور ، در جامه سلطان سهاک در اورامانات کردستان ظاهر شده و به همراه یارانش دین یاری را ازحالت دوره پنهانی و سِرّ به حالت آشکار و مکتوب در آورند ودر « دفتر پردیوری » به زبان کوردی گورانی یا هورامی نوشتند.
باتوجه به مستندات متون دینی یارسان ، بطور یقین می توان گفت که عید قربان به ادیان ابراهیمی تعلق دارد، البته در متون یارسان به عنوان یک واقعه تاریخی وبا تعبیرونتیجه ی کاملأ متفاوت از آن یاد می کند. متأسفانه گاهی یادآوری و اشاره به بعضی از حوادث تاریخی و دینی در متون دینی مردم یارسان ، به تایید و یا انجام آن مناسک و مراسم تعبیر و تفسیر می شود، که این اشتباه محض است . مثلأ در دفتر پردیوری از حضرت محمد،حضرت علی ، حضرت موسی موسی و حضرت عیسی و سایر انبیا وامامان یاد می کند و آمدن وطهور آنان را یک ضرورت تاریخی در پروسه « دونای دون» و آشکار شدن حقیقت دین یاری می داند. اما آیا مفهوم این موضوع به این معنی نیست که ما باید به مسجد، کلیسا یا کنیسه برویم و مراسم دینی آنها را به جا بیاوریم. فلسفه ی دین یاری، انسان خدایی، کثرت گرایی، تعدد و تکثر افکار و اندیشه و احترام به همه ی اعتقادات دینی و غیر دینی است به همین دلیل در دفتر پردیوری حتی برای بت پرستان ارزش قائل شده و به آنها احترام می گذارد چرا که همه ی اینها را به عنوان یک ضرورت تاریخی و براساس میل و رغبت حضرت حق میداند،
کلام پردیوری در اینباره چنین می گوید:
اوکلیسایی
بارگای شاه وستن اوکلیسایی
بت وبتخانه خواجام نیایی
پوسه مواچان پنش خدایی
معنی : بت وبتخانه نیز با اراده و میل سلطان سهاک بنا شده و نمادی از حق است به همین دلیل به آن خدا می گویند.
به همین دلیل براساس فلسفه ی یارسان حتی در برخورد با بت پرستان ، اعتقاد به شکستن بت ها و نابودی شان نداریم زیرا فرهنگ یارسان فرهنگ حذف ، فرهنگ خون ،شمشیر و جهاد نیست.
در سال های پایانی عمر پدر عزیزم آقای سید ولی حسینی ، سئوالات و ابها مات بسیاری را درباره موضوعات دینی و تاریخی از ایشان پرسیدم و خوشبختانه جواب بیشتر سئوالات خود را دریافت کردم . از جمله اینکه از ایشان پرسیدم« با اینکه به استناد متون دینی یارسان عید قربان ربطی به یارسان ندارد پس چرا در مناطق یارسان نشین ، عید قربان نذر و قربانی می کنند؟ چرا در این روز معمولأ با استفاده از رسم و سنت به اصطلاح « خوین ریژان » به صورت جمعی همت کنند و نذر وقربانی به جا می آورند. خوین ریژان به این معنی است که مردم هر محله با مشارکت جمعی اقدام به خرید یک گوسفند یاگاو می کنند و به رسم و رسوم نذر و نیاز یارسان در « جم » دعا می دهند و «نواله و شوربا» را به صورت مساوی بین خودشان تقسیم می کنند. پدرم جواب سئوال مرا چنین دادند:
« بخش های زیادی از شهرها و روستاهای یارسان نشین در جوار و همسایگی مردم مسلمان بوده و هستند. در روز عید قربان مردم مسلمان گوسفند و گاو قربانی و نذر می کنند و آن را به صورت خام بین همسایگان تقسیم می کنند، از طرفی براساس اعتقادات مردم یارسان، معمولأ گوسفند یا هر حیوانی که اسم « نذر» برآن گذاشته می شود با مراسم خاص ذبح و سپس پخته و در« جم » دعا داده می شود، لذا از آنجا که یارسانی ها از خوردن گوشت نذری خام اکراه داشته اند، و ازطرف دیگر برای رهایی ازطعنه، کنایه ونگاه های منفی همسایه گان مسلمان، وجلوگیری از کافر نامیده شدن ونیز برای حفظ استقلال و عزت نفس خود و خانواده هایشان و عدم وابستگی به دیگران ، با همدیگر همکاری و همیاری کرده و اقدام به جمع آوری پول و انجام نذر و نیاز به سبک و روش یارسانی کرده اند. لذا از دیرباز تا کنون این رسم بدون هیچ پایه و اساس مستند دینی و فقط براساس عرف محلی وفرهنگ حاکم برجامعه، به صورت یک سنت باقی مانده است».
اینجانب شخصأ نمود و عینیت سخنان پدرم را در روستای « نیلک» از توابع گهواره گوران تجربه کرده ام، این روستا تقریبأ دارای تقریبأ هفتاد خانوار است که از این تعداد شصت درصد مردم مسلمان و چهل درصد یارسانی هستند . یارسانی ها را در این روستا « گوران» و مسلمانان که اهل تسنن هستند « جاف » نام دارند. آنها روابط بسیار دوستانه و همکاری خوبی در زندگی روزمره با همدیگر دارند ،لیکن مردم یارسانی (گوران ) روستای نیلک به طور مستقل و با غرور مراسم عید قربان رابه روش نذر ونیاز یارسانی انجام می دهند و «جاف ها» نیز به سبک و سیاق خودشان. به یاد دارم در حدود پانزده سال پیش وقتی که با پدر همسرم مرحوم آسید حیدر حسینی و پسرانش در باره ی عدم ضرورت انجام نذر و قربانی در روز عید قربان سخن گفتم، آنها بسیار ناراحت شدند و خطاب به من گفتند ؟« آیا انتظار دارید کاری بکنیم که زن و بچه ما ن دراین روز چشم شان به دستان دیگران باشد و گوشت خام نذری بخورند؟»...... به هر حال من درآن زمان به دلائلی سکوت رابه ادامه ی بحث ترجیح دادم .
به غیر از اجرای مراسم عید قربان، در بعضی مناطق ، بدعت های دیگری بعد از انقلاب، در رسم و رسوم یارسان گذاشته شده که شرکت در مراسم ماه محرم (تاسوعا و عاشورا) و یا شرکت جشن های مذهبی همچون عید غدیر خم یا جشن ولادت امامان شیعه از آن جمله اند. متأسفانه بعضی ها معتقدند که نباید در این رابطه زیاد حساسیت نشان داد آنها می گویند: « خب چه اشکالی دارد حالا ما در روز عاشورا، عید قربان یا عید غدیر و....نذر و نیازی بکنیم و یا با درست کردن یک شربت یا شله زرد و یا شرکت در مراسم مذهبی عزاداری ماه محرم با تنبور نوازی و کلام خوانی ، با همسایگان مسلمانمان همدلی کنیم؟» غافل از آنکه این بدعت های خطرناک، آرام آرام زبان، فرهنگ وآداب و رسوم مردم یارسان را تحت تأثیر قرار خواهد داد و فرهنگ اسلامی جایگزین فرهنگ یارسانی خواهد شد. در جواب توجیحات این عزیزان باید گفت: اولآ هر چند که مردم یارسان مردمانی صلح جو ومهربان هستند و بر اساس آموزه های دین یاری به همه ی ادیان و عقاید احترام می گذارند ، اما مفهوم احترام گذاشتن به دین اسلام ،وهمزیستی مسالمت آمیز با مسلمانان، مطلقآ به معنای شرکت در مراسم مذهبی آنان نمی باشد. دومآ چرا این احترام فقط یک طرفه و از سمت یارسانی ها باید باشد؟ همانطور که میدانید عید خاونکار یکی از بزرگ ترین و مهم ترین مناسبت های یارسان است، با وجود چندین میلیون یارسانی در ایران ، آیا تا کنون حتی یک بار نامی از این مراسم باشکوه در صدا و سیما و روز نامه های دولتی برده شده است؟ آیا در مناطقی که یارسان دارای اکثریت جمعیتی هستند (مانند کرند غرب ،گهواره گوران،سنجابی وقلخانی)، اقدامی ازطرف ادارات دولتی برای تسهیل انجام مراسم خاونکار همچون تعطیلی روز عید خاونکار صورت گرفته است؟ آیا مسئولین دولتی به خود اجازه داده اند که حتی برای یک بار هم که شده، این عید بزرگ را به مردم یارسان تبریک بگویند؟ درماه رمضان ، مردم یارسان سی روز کامل به احترام مسلمانان در کوچه و خیابان چیزی نمی نوشند و نمی خورند و نهایتأ عید فطر را نیز به آنان تبریک می گویند. اما آیا این احترام متقابل بوده است؟ آیا نادیده گرفتن رسم و رسوم یارسان تلاشی برای حذف هویت واقعی مردم یارسان نیست؟
بنابراین با توجه به توضیحات فوق الذکر واز طرفی از آنجا که تظاهر و تقیّه (یا دروغ مصلحتی ) در دین یاری منع شده است ، نمی توان به بهانه ی احترام و همرنگی وهمبستگی با مسلمانان ویا جلوگیری از کافر خوانده شدن ، مراسم عید قربان وسایر مراسم مذهبی اسلامی را به جا آورد.
البته هستند یارسانی هایی که به بهانه ی احترام ، اما در واقع در راستای حفظ اهداف ومنافع مادی خود تمایل به اسلامی شدن فرهنگ یارسانی دارند لذا مردم را تشویق به شرکت در مراسم مذهبی اسلامی، ماه محرم و مراسم عید قربان می کنند وهمواره سعی دارند که یارسان را مسلمان وشاخه ایی از تشیع معرفی بکنند، در حالیکه به استناد متون دین یاری ، مردم یارسان مسلمان نبوده ونیستند .
کلام یاری چنین می گوید:
جه هفتاد ودودین برمان کردن
سرمان و راه یاری سپردن
معنی کلام : از هفتادو دودین (طی پروسه ی دونای دون)گذر کردیم وبه دین یاری ایمان آوردیم .
دیارمان دان ، دینمان سندن
دینمان نمه گیم و دینار دوسان
معنی کلام : ما پول ومنافع مادی خویش را به خاطر حفظ دینمان از دست داده ایم و دینمان را به پول پرستان و صاحبان قدرت نمی فروشیم .
کلام درویش نوروز:
دله وجودن
دله دور جهان یار ، نه وجودن
هفتاد و دو رمز جای عو عودن
عوده ی یک منزل گشتش بی سودن
حجره ی دانه و دُرّ یاگه ی نمودن
سرتخت ازل شم بی دودن
رجوع ندارو وهیچ ملتی
بی سوره وکتاب بی سیا خطی
معنی کلام : ای دل ، یار ، را ، خدا را در وجود خودت جستجو کن
هفتاد ودو دین رامنزل به منزل دنبال یار گشتم ، لیکن همه تلاش بی سود بود ویار را در آنها نیافتم
عاقبت یار را همچون گوهری تابناک در حجره « دین یاری » پیدا کردم و هستی ودنیا ناشی از درخشش چهره ی یار است که (روشنی می بخشد ولی )دود ندارد.
دین یاری به هیچ ملیت دیگری وابسته نیست ومستقل است و به دور از آیه ، سوره و سیاه خط ( قرآن ) است.
اول وآخرمان یار .
با احترام سید فریدون حسینی .(اسلو / نروژ )
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen