قەسەمەیل ناوچەیێ یارسان نشین قسەمەیل یەکی لە فاکتورەیل و ئلمانەیل و یا شاخس ناسەیی یە فەرهەنگە. لە خوەر نشین تا خوەر هەڵات، لە بان تا خوار گشت جوور یە ناسەیێ فەرهەنگی لە ناو وڵاتەگان دیارە. قسەم زوورم پیچیاگ و بەسریاگ وە ئایینە. مەسلەن لە دنیای خور نشین یا قەرب، قسەم وە خووا، یا قسەم وە عیسا ( سور ئین گاد، سور توو جیزز) یەکی لە ئومدە ترینەیل قسەمەیلیانە. سورخ پووسەیل و یەکم کانادا نشینەیل و ئمریکا نشینەیل، زوورم وە خوەر و مانگ و شەو و هەورە تیرقە و کڕ کپی نیمە رووژان قەسەم خوەن. جا ئیسە باسەگەیێ من لە سەر قەسەمەیل ناو یارسان نشینەگانە. جامەی یارسان، یا کومەلگای یارسان وە بوون ئەوە ک سەر وە ئایین یارسانن و دین یارین، قسەمەیل خاس و تایوەت وە خوەی دیرێ. ک تووانی جی وە جی لە ناوچەگان و زەمان وە زەمان کەمی فەرخ بکەیدن. یەکی لە دیارییەگان قسەمەیل یارسان نشین هەر جوور سورخ پووسەگان ریشە ناو سورشت یا تەبیعەت دیرێدن. ک جی وە جی وەل باوەڕ ئایینی گرێ خواردگە.
دابەشی قەسەمەگان
چەن وینە قەسەم سورشتی:
１. وەی قاپی سوو ساڵهانە، وەی قاپی سووای ساڵهانە، وەی قاپی سووە.
２. وەی گوڵ سوو قەسەم
３. وەی کڕیوە کەەر نیمە رووژە قەسەم
４. وەی خووەر نازارە
５. وەی پرشەی خووەرە، وەی پرشەی خوەر بنیامینە (پیر بنیامین یەکی لە چووار مەلەکە یا چووار تەن سولتان سهاک پاک)
６. وەی دیوان داووە (داوو کەوسوار یا داوو رابەر یەکی لە چووار تەن یا چووار مەلەکەی سولتان پاک)
７. وەی زەردەی داووە، وەی زەردەکەر دیوان داووە.
８. وەی شەوار شەریفە
９. وەی بەرەکەتە (گەنم، نان، قەن یا خواردنی ک ریشەی سورشتی داشتویت)، وەی هەق بەرەکەتە. ک لە ئی ئاخرە دی لەی ئاخرە وە جیای نان جار و بار چین جەدید وەتیان قوران. ک مومکنە لە وەر شوونەواری ئایین ئسلام لە سەر ناوچە و ئایین یارسان بووی.
１. وەی قاپی سوو ساڵهانە، وەی قاپی سووای ساڵهانە، وەی قاپی سووە.
２. وەی گوڵ سوو قەسەم
３. وەی کڕیوە کەەر نیمە رووژە قەسەم
４. وەی خووەر نازارە
５. وەی پرشەی خووەرە، وەی پرشەی خوەر بنیامینە (پیر بنیامین یەکی لە چووار مەلەکە یا چووار تەن سولتان سهاک پاک)
６. وەی دیوان داووە (داوو کەوسوار یا داوو رابەر یەکی لە چووار تەن یا چووار مەلەکەی سولتان پاک)
７. وەی زەردەی داووە، وەی زەردەکەر دیوان داووە.
８. وەی شەوار شەریفە
９. وەی بەرەکەتە (گەنم، نان، قەن یا خواردنی ک ریشەی سورشتی داشتویت)، وەی هەق بەرەکەتە. ک لە ئی ئاخرە دی لەی ئاخرە وە جیای نان جار و بار چین جەدید وەتیان قوران. ک مومکنە لە وەر شوونەواری ئایین ئسلام لە سەر ناوچە و ئایین یارسان بووی.
چەن وینە قسەم ئایینی:
１. وە سولتان پاک، وە سولتان سەهاک، سهاک، (سولتان پاک دانەر و وە ریوەبەر ئایین یاری و دانەر چووار چووەی ئاینی لە سەەدەی ٨ هجری.، دوویای هەملەی ئسلام وە ئیران)
２. یە دەس داووە (بان ترین مەرهەڵەی قەسەم ک زیاتر لە وەخت مامڵە کردن و شەرت و مەرج دانیان وە کار چوودن)
３. وە زات داوو کەو سووار قەسم، وە داوو کەو سووار قەسەم
４. وە قەڵەمە زەڕینەگەی پیرموویسی (پیر موویسی یەکی لە چووار تەن یا چووار مەلەکی سولتان سەهاک پاک)
５. وە مسەفای بڕەندە (مسەفا داوان یەکی لە چووار تەن یا چووار مەلەکەی سولتان پاک)، قەسەم وە مسەفا داوان هین زەمانیگە ک زیاتر ریشە لە هەڕەشە و گوڕشە لە زەمانەیلێ دێرێ ک بەین دو کەس کەمێ ناوخوەشوە بوو.
６. وە مسەفای زوور دار. لە وەختەیلی ک نووڕ کەن، لە مسەفای زووردار کوومەک گرن، جوور بیدە دەم گولەی وێڵ مسەفاداوان. شمشیر بڕندەی مسەفا خوەی دیوانێ وەلد بکەیێ.
７. وە پیرت قەسەم.
８. وە شائبرایم پیرم، وە باوە یاگار پیرم، وە عالی قەلەندەر، عالی چەکمە سیە، ک شائبرایم و باوە یاگار و عالی لە خاندانەیلیگن ک ئەڕا دیاری بین پیر و دەلیلە لە ئایین یاری دانریا. ک ئەلبەت ٧ خاندان ئەسلی و ٤ خاندان تر ک زیای بی لە خاندانەیل لە ئاینن یاری، ک خاڵ باس ئیمە نیە.
９. وە کەلەکە پانەگەی خیرزنە. خیرزنە یەکی لە ئیمام زایەگەیل ئایین یاریە ک لە ٥ کیلومتری گاوارای گوران وەرانوەر چیابور کاکی ماوا دیری، لە دو بەش شیرکوش یا خیرزنەی خوار و خیرزنەی بان ک کەڵەک پانێ چنیاسن و مەردم چنە توافێ. تواف لە خیزنە رووژەیل چووارشەمانەسن، لە ناوراس هەفتە.
１０. وە ریش خیزنە
１１. وە شائبرایم شمشیر شووڕ.
１２. وە دەرگومە. دەرگومە یا بارگای باوە یاگار ک لە دڵ کوویەی داڵاهوو ماوا گردگە.
１３. وە سەوڵ باواگا یاگار. دار سەوڵ یا سرو، لە دارەیل ناو و دەور و وەر دەرگومە یا بارگای باوەیاگار.
１４. وە جەوز بنیامین. جەوز یەکی لە میوەگەیلی ک یەکی لە شەرتەیلە ئەڕا بوودن وەخت جەوز سەر شکانن.
１５. وە ماڵ ئاخا. ماڵ ئاخا لە بنەماڵەی سەی براگەی گوران لە خاندان حیدری ک لە قەڕن ١٣ هم وە ٧ خاندان ئەسڵی زیای بیە. ئاسەیبراگەی گوران ک سایوو زات بیە، و زات خووایی لە تێ بیە، هەر وە ئەو خاترە، ک ئاسید نەسرەدین حیدری وە نەوادەگەیل سەیبراگە بیە، سایو زات زاننەی و هەر وەی باوەتە، قەسەم خواردن وە ماڵ ئاخا یەکی لە قەسەمەیل باو ناوچەی یارسان نشینە.
１６. وە سێ تەشاویەگەی ئاسەیبراگە. سێ تەشاوی ماڵ ئاخا ک سێ وەنەدیکە، چووین یادگار ئاسەیبراگەسن، هومەت و ئزەتێ لە ئەو دەورەوە مەنگە.
１７. تەکیە. تەکیە یا ماڵ ئاخا، یا تەکیەی سەیبراگە، هەر ماواوای و مەسکەن و تکیەگای ئاسەیبراگەی گورانە.
１８. وە سێوڵەگان سەی شەمزین. سەی شەمزین باوای ئاسەی نەسرەدین حیدری وە ناوادەگەیل ئاسەیبراگەی گوران.
１９. وە کەڵاوە پانەگەی ئاسەی رووسەم. ئاسەی رووسەم، کوڕ ئاسەی براگەی گوران بیە.
２０. وە نەزر. نەزر کردن لە ئایین یارسان شیوەی تاویوەت و خاس خوەی دیری. نەزر لە جەم دانان ک دورس بیە لە هازرین، سەرپا، و سەید یا سەیی. نەزر بایس قوروانی بوو، جوور کاور، گیسک، گا، یا کەڵەشێر وە هەتمەن بایس نێر بوو.
２１. وە نیاز. نیاز توانی، قەن و شیرنی، خورما، هەنجیر ومیوەجات، کولیرە، و ماس توانێ بوو. نیازیش هەر جوور نەزر تەویسا دووا بیریەی.
２２. وە خوواوەنی خووا قەسەم. خووا لە ئایین یاری هەر بووە زات هەق یا سولتان سهاک.
２３. وە مەسەوم. ک هەر ئەو پیر و مسەو یا مەزهەبەسە.
قەسەمەیلی ک ریشە لە ماڵ و گیان دیری:
１. وە شەرفم قەسەم.وە شەرافتم
２. وە نامووسم قەسەم
３. وە خووین هەر چێ کەسم
４. وە گیان کەس و کار. جوور وە گیان باوگم، وە گیان ئەو کوڕەیلمە.
５. وە شیر داڵگم
６. وە رەنج پیەرم
７. وە گیس دالگم
８. وە سێوڵ باوگم
９. وە قەور هەرچێ مردگ مە
１０. وە ئەروای هەرچێ کەسم
１１. وە خاک مردگم قەسەم.
１２. وە وژدانم
１３. یە دەس مەردانەس. ئیەیش لە وەخت ماملە کردن زیاتر وە کارێ بەن.
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen